Umiejętność zadawania pytań nie tylko w coachingu

Oprócz uważnego słuchania, zadawanie pytań jest najważniejszą umiejętnością w coachingu. Ale nie tylko w coachingu. Zazwyczaj w rozmowach nie zadajemy pytań, najczęściej odpowiadamy, doradzamy, oceniamy lub opowiadamy o własnym doświadczeniu. Umiejętność zadawania pytań ułatwia komunikację oraz przynosi dużo lepsze efekty niż doradzanie.

Jeżeli wolisz oglądać, a nie czytać, to zapraszam cię na film „Jak zadawać pytania?„.

Skąd ten brak pytań?

Przyczyna tkwi w procesie wychowania i edukacji. W dzieciństwie uczono mnie, że nie należy odpowiadać pytaniem na pytanie, bo to niegrzeczne. W szkole oczekiwano ode mnie wyłącznie odpowiedzi, tych „właściwych odpowiedzi”. Uczniowie zadający zbyt wiele pytań uchodzili za trudnych, problematycznych i niegrzecznych.

Najprawdopodobniej w dzieciństwie i młodości nikt nie uczył cię „jak zadawać pytania”, więc skąd masz wiedzieć, jak poprawnie i skutecznie pytać?

Umiejętność zadawania pytań – dlaczego jest taka ważna?

Dzięki pytaniom stajemy się odkrywcami. Wszelki postęp i rozwój zaczyna się od pytań. Pytania są wyrazem ciekawości świata i zainteresowania drugim człowiekiem. I wreszcie pytania rozbijają schematy oraz obalają przekonania ograniczające. Jeżeli chcesz dokonać istotnych zmian w swoim życiu, musisz wyjść poza schematy. Jednak nie każde pytanie ułatwia wyjście poza przekonania ograniczające.

W tym momencie muszę wyjaśnić znaczenie trzech pojęć:

• – Co to są przekonania ograniczające
• – Co charakteryzuje pytania zamknięte
• – Jak zadawać pytania otwarte

Czym są przekonania ograniczające?

Przekonania ograniczające przypominają dogmaty. Przyswajamy je w młodości. Często nie zdajemy sobie sprawy z ich istnienia. W przeszłości spełniały ważną rolę, porządkowały świat, który poznawaliśmy, teraz blokują rozwój, nie pozwalają wyjść poza schematy, sprawiają, że powielasz nieustannie te same błędy.

Do przekonań ograniczających zaliczają się, tak zwane powszechne prawdy, typu:

• – nie ma miłości bez zazdrości
• – wszyscy faceci myślą tylko o jednym
• – Mieszkańcy miasta X są najgorszymi kierowcami
• – Ludzie z gruntu są nieuczciwi, każdy chce mnie oszukać

Jeżeli uważasz, że każdy chce cię oszukać albo boisz się powiedzieć „nie”, bo na pewno wyrzucą cię z pracy, to sam, bez udziału innych osób, ograniczasz sobie pole manewru i możesz dojść do wniosku, że tak naprawdę, to nic nie możesz.

Najbardziej trwała zmiana pojawia się wtedy, gdy zmieniasz swoje przekonania. Aby naruszyć przekonania, trzeba umiejętnie zadawać pytania. I tak wracamy do tematyki pytań. A pytania mogą być zamknięte lub otwarte.

Pytania zamknięte i inne błędy w zadawaniu pytań

Pytania zamknięte zawierają ukrytą radę i najczęściej zaczynają się od słowa „czy”

• – Czy przygotowałaś swoje najnowsze CV?
• – Czy rozmawiałeś już z szefem o podwyżce?
• – Czy próbowałaś już diety bezglutenowej?

Tak naprawdę, to nie są pytania lecz zalecenia. Osoba pytająca, chciała powiedzieć:

• – Napisz to CV, tyle razy ci mówiłam, a ty ciągle nic!
• – Pogadaj wreszcie z szefem, najlepiej jutro, zdobądź się na minimum odwagi!
• – Przejdź na dietę, bo inaczej nigdy nie schudniesz.

Należy też unikać pytań zaczynających się od „dlaczego?”. Takie pytania najczęściej wyrażają pretensje. Chętnie używają ich rodzice, pytając swoje dzieci:

• – Dlaczego się spóźniłaś?
• – Dlaczego nie odrobiłeś lekcji?
• – Dlaczego nie powiedziałeś cioci „dzień dobry”?

Jak widzisz, to nie są pytania, tylko żale i pretensje.

Trzecim błędem jest zadawanie pytań zbyt złożonych, składających się z całej serii pytań.

• – Co chciałbyś robić w życiu, to znaczy, co zawodowo, jaki zawód chcesz wykonywać, a może nie, nie zawód, a realizować swoje marzenie, czyli jakie jest twoje marzenie o pracy?

Niełatwo na takie pytanie odpowiedzieć, prawda?

Pytania otwarte, czyli jak należy zadawać pytania?

Dużo czasu poświęciłem temu, jak nie pytać, ale chyba istotniejsze jest wyjaśnienie, jak pytać. Przede wszystkim zadając pytania otwarte. Takie pytania zaczynają się zazwyczaj od słów „co” oraz „jak”, „jakie”. Na przykład:

• – Co możesz zrobić w tej sprawie w ciągu tygodnia?
• – Co zyskasz, kiedy osiągniesz cel
• – Jakie możesz podjąć działania teraz, aby zdobyć nową pracę?
• – Co możesz zrobić jeszcze aby więcej zarabiać?
• – Jak dużo czasu każdego dnia możesz poświęcić na…?

Przekształcanie pytań zamkniętych na pytania otwarte

Wróćmy do wcześniejszych pytań, zaczynających się od „czy”

• – Czy przygotowałaś swoje najnowsze CV?

Przekształć pytanie zamknięte, na pytanie otwarte.

• – Co powinnaś zrobić w pierwszej kolejności, aby skutecznie szukać pracy?
• – Chyba najpierw napisać CV – zazwyczaj usłyszysz w odpowiedzi

Dzięki zadaniu pytania otwartego, odpowiedzialność za działanie przechodzi z pytającego na rozmówcę. Kolejne pytanie może brzmieć:

• – Co ci przeszkadza w napisaniu CV? lub – Czego potrzebujesz, aby napisać dobre CV?

Gdy zadajesz pytanie otwarte, to twój rozmówca nie czuje się naciskany, nie szuka wymówek, tylko rozwiązań.

Umiejętność zadawania pytań – pytania pogłębiające

Aby wyrwać rozmówcę ze schematów, w coachingu stosuje się też pytania pogłębiające. Pytania pogłębiające, do przytoczonej powyżej rozmowy, mogły by brzmieć w sposób następujący:

• – Co jeszcze możesz zrobić, oprócz napisania CV?

A po uzyskaniu odpowiedzi, możesz zadać kolejne pytanie pogłębiające:

• – Co jeszcze…?

W coachingu taki sposób zadawania pytań się sprawdza, ponieważ pozwala rozmówcy odkryć, że szukanie pracy, to nie tylko pisanie i rozsyłanie CV. W prywatnej rozmowie, takie dopytywanie mogłoby być irytujące.

Nie pytaj o osoby trzecie i czynniki zewnętrzne

Pamiętaj, aby w pytaniach nie odwoływać się do osób trzecich i czynników zewnętrznych:

• – Co inni mogą zrobić, abyś czuła się szczęśliwsza?
• – Co powinno się wydarzyć, abyś lepiej wykonywał swoje zadania zawodowe?

Zamiast tego zapytaj samego/samą siebie:

• – Co mogę zrobić, aby czuć się szczęśliwsza?
• – Jakie mogę podjąć działania, aby lepiej wykonywać zadania zawodowe?.

Kiedy pytania sprawdzają się lepiej od odpowiedzi?

Gdy ktoś opowiada ci o swoich problemach. Zostańmy przy problemach ze znalezieniem pracy. Chcesz pomóc, więc natychmiast składasz propozycję praktycznych rozwiązań. Zanim to zrobisz, proszę, zadaj pytanie:

• – Jakiej pomocy ode mnie oczekujesz?

Druga osoba może nie oczekiwać żadnej pomocy, tylko odrobiny uwagi i wysłuchania.

Inny aspekt, to rozmowa o emocjach i uczuciach. Każdy inaczej interpretuje: lęk, miłość, przygnębienie, euforię, nieczułość i empatię. Zanim zareagujesz zapytaj:

• – Co sprawia, że uznajesz mnie za człowieka nieczułego?
• – Co dla ciebie znaczy być empatycznym?

Takie pytania ułatwiają wzajemne zrozumienie, zapobiegają kłótniom i zbliżają ludzi do siebie nawzajem

Ćwiczenie – umiejętność zadawania pytań

Zaproponuję ci ćwiczenie na umiejętność zadawania pytań. Przez tydzień wybieraj jedną rozmowę dziennie, podczas której skupisz się na zadawaniu pytań i unikaniu doradzania. Po każdej rozmowie zapisuj wnioski i spostrzeżenia. Po tygodniu odpowiedz sobie uczciwe – czy takie prowadzenie rozmów coś ci dało, coś zmieniło w twoim życiu? Podziel się odpowiedzią w komentarzach.

I na sam koniec chciałbym cię zapytać:

Gdy borykasz się z problemem, to z kim chciałbyś/chciałabyś porozmawiać – z osobą, która ci doradzi, da konkretne wskazówki, czy z osobą, która uważnie cię wysłucha i zada pytania, które skłonią cię do podjęcia działania?

Odpowiedzią też podziel się w komentarzach

Umiejętność zadawania pytań – podsumowanie

Lubimy doradzać i pomagać. Nie zdajemy sobie sprawy, że taka postawa utrudnia, a nie ułatwia naszym bliski rozwiązywanie problemów. Znacznie lepiej sprawdza się słuchanie i zadawanie pytań otwartych.

Co różni pytania zamknięte, które są mało pomocne w rozmowie od pytań otwartych. Zamknięte zaczynają się zazwyczaj od słowa „czy”, a otwarte od słów „co” i „jak”. Unikaj też pytań „dlaczego”, które zawierają ukrytą pretensję.

Zachęcam cię też wykonania ćwiczeń i do skorzystania z coachingu jeżeli czujesz taką potrzebę.