Sposoby na podejmowanie decyzji

Czy czasami zastanawiasz się nad tym, w jaki sposób podejmujesz decyzje? Analizujesz, co i kto ma na nie wpływ? Chcesz coś zmienić w swoim procesie decyzyjnym? Nauczyć się lepiej, szybciej lub bardziej odpowiedzialnie podejmować decyzje?

Aby cokolwiek zmienić, najpierw musisz dowiedzieć się czegoś więcej o samym procesie decyzyjnym. Następnie przyjrzeć się, co miało wpływ na twoje decyzje w przeszłości. Na koniec sprawdzić swoją decyzyjność, wykonując ćwiczeniach, które dla ciebie przygotowałem. Jeżeli chcesz przetestować sposoby na podejmowanie decyzji, to przeczytaj artykuł do końca. Jeżeli brak umiejętności podejmowania decyzji staje się dla ciebie poważnym problem, to zapraszam cię na coaching, skontaktuj się, pomogę ci rozwiązać ten problem.

Różne rodzaje decyzji

Decyzje można podzielić na błahe, codzienne oraz ważne, życiowe. Wydaje się, że błahe decyzje łatwiej jest podejmować, ponieważ są częścią naszej codziennej rutyny. Natomiast decyzje życiowe są bardziej skomplikowane i wymagają więcej namysłu, stąd trudność w ich rozwiązywaniu. Zazwyczaj tak się dzieje, ale nie zawsze.

Znam ludzi, którzy godzinami zastanawiają się nad wyborem torebki, zegarka, butów czy nabyciem jakiegoś gadżetu elektronicznego, a pracownika w firmie potrafią zwolnić w pięć minut bez mrugnięcia powieką. Trudności w podejmowaniu decyzji mogą się więc pojawić zarówno na poziomie błahostek, jak i przy komplikacjach życiowych.

Środowisko decyzyjne

W życiu odgrywamy różne role. W jednych wypadamy rewelacyjnie, w innych dość przeciętnie. Tak samo jest z decyzjami. Zupełnie inaczej podejmujemy je w życiu zawodowym, inaczej w życiu osobistym. Inaczej, gdy dotyczą tylko nas samych, inaczej gdy mają wpływ na osoby postronne.

Zazwyczaj trudne decyzje (np. o zwolnieniu kogoś z pracy) łatwiej jest nam podjąć w życiu zawodowym, niż w osobistym (rozstanie z partnerem czy partnerką). Dlaczego tak się dzieje? Życie zawodowe toczy się według pewnych, z góry określonych i spisanych reguł, więc podejmując trudne decyzje, można się tymi regułami kierować. Można też wesprzeć się autorytetem przełożonego. Zupełnie inne warunki panują w życiu osobistym, w którym kierujemy się nie regułami, a uczuciami i emocjami.

Czy umiejętność decydowania zawsze przynosi korzyści?

Zazwyczaj wyżej cenimy osoby, które potrafią decydować od tych, które wszystko odkładają na potem. Oczywiście, brak decyzyjność niesłychanie irytuje, ale czy człowiek, który szybko podejmuje decyzje i to w imieniu zespołu (nie tylko pracowego, ale też w towarzystwie i rodzinie), nie jest wkurzający? Nie czujemy się przy takiej osobie ubezwłasnowolnieni?

Niestety, osoba, która zawsze decyduje, często ogranicza innych i przeważnie nie potrafi delegować zadań. Przy bardzo zdecydowanym rodzicu, cierpią dzieci, które nie mają szans nauczenia się samodzielności. Osoby wysoce decyzyjne może frustrować odpowiedzialność, która nierozerwalnie jest związana z podejmowaniem decyzji. Często ta odpowiedzialność w pewnym momencie staje się ciężarem, przyczyną nieustannego zmęczenia, a nawet wypalenia.

Jak widzisz, zarówno zdecydowanie, jak i jego brak, mają swoje blaski i cienie. Jednak większość ludzi chciałaby nie tylko podejmować decyzje szybciej, ale też mieć poczucie, że są to decyzje przemyślane, podjęte w sposób racjonalny, a nie pod wpływem chwili i emocji. Stąd tak często pojawiające się pytanie – Czy są jakieś sprawdzone sposoby na podejmowanie decyzji?

Sposoby na podejmowanie decyzji – co za dużo, to nie zdrowo

Czy większy wybór lepiej wpływa na podejmowanie decyzji? Okazuje się, że niekoniecznie. Zależność tę badał Barry Schwartz. Najbardziej znany jest jego eksperyment z dżemami. W markecie przy wejściu czekały na klientów dwie firmy – jedna oferowała 6 różnych dżemów, a druga aż 24. Oczywiście na wejściu większym zainteresowaniem cieszyła się firma oferująca szerszy asortyment, jednak w sklepie klienci kupowali produkty drugiej firmy (30% wobec 3%). Z jakiego powodu tak się stało? Jeżeli wybierasz z niewielu opcji masz poczucie, że wybrałeś to co najlepsze dla ciebie. Jeżeli wybierasz ze zbyt wielu opcji, to masz poczucie straty. Martwisz się, że być może nie wybrałeś najlepiej, że być może ten dżem obok był lepszy, ale nie miałeś czasu i możliwości, aby to sprawdzić.

Nieracjonalne decyzje

Nawet, jeżeli uważasz, że jesteś osobą racjonalną, to jednak na twoje decyzje ogromny wpływ mają czynniki nieracjonalne. Zazwyczaj nie zdajesz sobie z tego sprawy. Najważniejsze z tych czynników to:

• – Emocje
• – Inne osoby
• – System przekonań i wartości

Emocje. Nie podejmuj decyzji ani w przygnębieniu, ani w stanie euforii. Zarówno pozytywne, jak i negatywne emocje wypaczają wybór i prowadzą do podejmowania gorszych decyzji. Poczekaj na moment, gdy emocje są najbardziej ustabilizowane.

Inne osoby. W tym wypadku nie chodzi tylko o ludzi, którzy bezpośrednio angażują się w twój proces decyzyjny. Ogromny wpływ na podejmowanie decyzji mają normy społeczne funkcjonujące w twoim otoczeniu („w naszej rodzinie nigdy tak się nie postępowało”) oraz przejmowanie się tym, co inni powiedzą bez pytania ich o zdanie („moi rodzice nigdy mi tego nie darują”, „jak ja wyjaśnię to moim dzieciom”, „sąsiedzi na pewno mnie wyśmieją”)

System przekonań i wartości. Każdy z nas kieruje się określonymi wartościami i jest wierny pewnym przekonaniom. Zapewne jesteś świadoma swoich wartości życiowych (religia, poglądy społeczne, czy polityczne), jednak część przekonań działa automatycznie, z czego nawet nie zdajesz sobie sprawy („samochody francuskie zawsze się psują”, „wszystkie transakcje zawarte w maju są pechowe”, „wszyscy z miasta X, to oszuści”). Praca z przekonaniami, to temat, na osobny i długi artykuł.

Sposoby na podejmowanie decyzji – ćwiczenie 1 (koło lub tabela decyzyjoności)

Ćwiczenie to można wykonać na dwa sposoby. Wpisując odpowiedzi na pytania dotyczące problemu w koło podzielone na osiem części lub zapisując odpowiedzi w tabeli. Tabela jest wygodniejsza, ponieważ zmieści więcej opcji, natomiast forma graficzna koła jest bardziej przejrzysta, przez co pozwala objąć spojrzeniem cały proces i szybko zweryfikować wątpliwe punkty. W obu wersjach chodzi o to samo, o przejście przez uporządkowany proces decyzyjny.

Ćwiczenie 1

Nad tabelą lub kołem zapisz problem, który wymaga podjęcia twojej decyzji

………………………………………………………………………………………………………………………

Następnie w tabelę lub w koło wpisz pytania. Na pytania odpowiadaj w zamieszczonej kolejności, nie przeskakuj, nie zostawiaj pustych miejsc do uzupełnienia!

• Jakie są możliwości? Wpisz kilka możliwości i wybierz te, które wydają ci się najbardziej sensowne (nie więcej niż pięć, nie mniej niż dwie)
• Jakie będą konsekwencje poszczególnych wyborów dla Ciebie i innych osób z otoczenia? (wypisz dla wszystkich wybranych możliwości)
• Jakie wartości trzeba wziąć pod uwagę? (wypisz wartości, którymi się kierujesz w kontekście problemu do rozwiązania)
• Jakie są Twoje odczucia i emocje w związku z całą sytuacją?
• Czy musisz zdobyć jakieś dodatkowe informacje? Jeżeli tak, to jakie?
• Czy potrzebna będzie pomoc innych osób (rodziny, przyjaciół, ekspertów)? Do kogo się zwrócisz o pomoc?
• Jaka jest Twoja ostateczna decyzja?
• Czy sądzisz, że to słuszna decyzja? Dlaczego?

Sposoby na podejmowanie decyzji – samoobserwacja (ćwiczenie 2)

To ćwiczenie pozwala ci zrozumieć na ile przy podejmowaniu decyzji kierujesz się rozsądkiem i logicznymi argumentami, a na ile innymi czynnikami, takimi jak:

• – wyznawanym systemem wartości
• – emocjami i uczuciami
• – wpływem innych ludzi

Przypomnij sobie jedną z ostatnich ważnych decyzji (nie musi to być decyzja życiowa, ale na tyle ważna, że jesteś w stanie odtworzyć przebieg procesu decyzyjnego).

………………………………………………………………………………………………………………………

Teraz potrzebujesz trochę ciszy i spokoju. Spróbuj wczuć się w podejmowany proces decyzyjny. O czym myślałaś, jak się czułaś, jak reagowało twoje ciało? Gdy już to wszystko poczujesz, odpowiedz sobie szczerze na kolejne pytania:

1. Wartości

Czy i jakie wartości stały za tą decyzją?

……………………………………………………………………………………………………………………….

2. Emocje

Jakie tej decyzji towarzyszyły emocje? Potrafisz je sobie przypomnieć? Nie tylko je nazwij, ale również opisz

………………………………………………………………………………………………………………………

3. Ludzie

Czy na tę decyzję mieli wpływ inni ludzie? Jaki to był wpływ. Czy potrafisz określić na skali 1-10 (1 żaden, 10 całkowity) na ile ten wpływ był dominujący?

………………………………………………………………………………………………………………………..

4. Obserwacja

Gdy odpowiesz sobie na powyższe pytania, przejdź do obserwacji, którą powinnaś prowadzić przez co najmniej 10 dni. Postaraj się uważnie przyjrzeć chociaż jednej decyzji dziennie. Zapisuj wnioski – na ile kierowałaś się przy podejmowaniu decyzji: wartościami, emocjami, potrzebami/opiniami innych ludzi.

Po 10 dniach przejrzyj notatki i sprawdź w jaki sposób obserwacja wpłynęła na twój proces decyzyjny. Odpowiedz sobie na pytania:

– czy podejmując decyzję postępowałam/postępowałem według tego samego wzorca, który został zapisany powyżej (wartości, emocje, ludzie), czy też coś się zmieniło? Jeżeli zmieniło, to co?

………………………………………………………………………………………………………………………

Sposoby na podejmowanie decyzji – Mapa myśli (ćwiczenie 3)

Jeżeli lubisz graficzne rozwiązania, to mapa myśli jest dla ciebie. Możesz ją wykonać ręcznie lub skorzystać z jakiegoś darmowego programu do tworzenia map myśli (ja korzystam z Coggle)

Tworzeniu map myśli można poświęcić osobny, długi artykuł. Tutaj tylko wspomnę o podstawowych zasadach. Bierzesz dużą kartkę papieru i na środku zapisujesz problem, sytuację, wobec której musisz podjąć decyzję. Od problemu, niczym gałęzie drzewa rozchodzą się możliwe rozwiązania. Do każdego rozwiązania dopisujesz kolejne gałęzie, czyli konsekwencje. Gałęzie możesz rozwijać dalej, dopisując kolejne myśli, które przyjdą ci do głowy lub zakończyć, jeżeli nie niosą już żadnych rozwiązań. Im bardziej złożony problem, tym gałęzie drzewa będą bardziej gęste.

Mapa myśli pozwala uporządkować wszystkie rozwiązania, wyrazić wszystkie kłębiące się w głowie myśli, zobaczyć do czego mogą prowadzić konkretne decyzje lub ich brak. Przy okazji angażuje obie półkule mózgu, dzięki czemu staje się bardziej skutecznym narzędziem

Sposoby na podejmowanie decyzji – podsumowanie

Aby usprawnić proces decyzyjny, najpierw postaraj się dobrze poznać swoje obecne sposoby podejmowania decyzji. Co na nie wpływa, jakie są najsłabsze punkty, kto ci pomaga, a kto przeszkadza. W jakich warunkach podejmujesz najlepsze decyzje.

Dopiero wtedy, gdy jesteś świadoma swojego procesu decyzyjnego, możesz zacząć coś w nim zmieniać. Możesz spróbować stworzyć własny wzorzec decyzyjny lub wdrożyć któryś z pomysłów opisanych w artykule. Sprawdź na ile w twoim przypadku sprawdza się koło decyzyjne lub mapy myśli. Podziel się w komentarzach swoimi wnioskami i przemyśleniami.